Lenin'in vasiyeti Sahtekarlığı, Grover Furr - 1
Grover Furr’un yeni çıkan bu kitabı ağırlıkla Sovyet Arşivlerine erişim sağlayan Valentin A. Sakharov’un ele alınan konularla bağlantılı belgeleri araştırma, inceleme ve çıkarımlarına dayanıyor. Ele alınan ve incelenen belgelerin orijinal tarihleri bu çıkarımlar acısından belirleyici önem taşıdığından kimi sayfa veya paragrafı geri donup tekrar okumayı gerektiren, düşünmeye ve karşılaştırmaya zorlayan bir niteliğe sahip. Bu nedenle kitabi okumaya başlamadan Lenin’in durumu hakkında bilinmesi ve akılda tutulması gereken en önemli tarihler şunlar;
Lenin, Aralık 1922'den itibaren artık "yazamaz" hale
gelmiş ve sekreterlere dikte etmek zorunda kalmıştı. Aralık 24 de Lenin’in
sağlığı acısından Politbüro günde iki defa ama 5-10 dakikayı geçmeyecek
şekilde dikte yapma hakkini veren kararı almıştı.
Lenin, 10 Mart 1923'te geçirdiği felç nedeniyle artık dikte
edemiyor, hatta konuşamıyordu bile.
Sakharov’un kimi konuları incelemesi ve çıkarımları ele alınan verili yazının orijinal tarihi, mektup ve diğer yazışmaların, yazıların tarihleri, sözü gecen bir makalenin “hangi tarihte” yayınlandığı karşılaştırmalarını içeriyor. Bu karşılaştırmalar sonucu, devamında göreceğimiz gibi, Lenin’e atfedilen 4 makalenin ona ait olmadığı çıkarımını yapıyor. Buna ilave olarak Lenin’in “Milliyetler sorunu “üzerineyazısının da ona ait olamayacağı sonucuna ulaşıyor.
Kitapta çıkarımları destekleyen yazışmalar ve mektuplara yer veriyor ve
bunlarla sözde orijinal Lenin’in makalelerinin içerik, tarih, imza vb.,
karşılaştırmalarını yapıyor.
Bu özet içinde temel olarak “Lenin’in vasiyeti” olarak tanımlanan “Kongreye Mektup” ve “Milliyetler sorunu” bolumu var. İlave olarak; “Stalin, Lenin'i Kendi Amaçları
İçin İzole Etmeye Çalıştı mı?”, "Daha Az Ama Daha İyi” yazısı Stalin'e mi
Yönelikti?” kısa bolümler var.
Sadece tarih acısından değil, belgelerin nasıl çarpıtıldığı, gelecekte
kullanmak için nasıl sahte belge yaratıldığı konusunda bilgilenmek, yöntemi
anlamak ve incelemede kullanmak acısından, okunması gerekli- belki daha güçlü
bir kelime kullanmak gerekir- zorunlu olan bir kitap.
Erdogan A
***
Sovyet Arşivleri
Sovyetler Birliği'nin sona ermesinden sonra eski Sovyet arşivlerinden
belgeler yayınlanmaya başladı. Arşivlerin araştırmacılara açılması ve arşiv
belgelerinin makale, kitap ve önemli belge derlemelerinde yayımlanması süreci
zamanla hızlandı. Bu birincil kaynak materyal, Kruşçev'in zamanından beri “kabul
edilmiş” olan Stalin döneminin versiyonunu veya Sovyet tarihini çürüten
kanıtlar sağlıyor.
Valentin A. Sakharov'un Lenin arşivlerindeki araştırması bunun
çarpıcı bir örneğidir. Elinizdeki kitabın dayandığı Sakharov'un çalışması,
Kruşçev'in zamanından bu yana, Stalin döneminin birçok önemli olayını içeren
Sovyet tarihinin yalanlara ve uydurmalara dayandığını doğrulamaktadır.
"Lenin vasiyeti"ni ve Stalin karşıtı belgeleri uydurma olarak
ifşa etmenin en dolaysız sonucu, Troçki kültünü ortadan kaldırmasıdır. Troçki'nin
Parti lideri olarak onun yerine geçmek için Lenin'in tercihi olduğu iddiası her
zaman Lenin tarafından dikte edildiği ve "vasiyet"te yer alan Stalin
karşıtı belgelere dayandırılmıştır.
Eski Sovyet arşivlerinden alınan belgeler, Moskova Duruşmaları sırasında
Sovyet kovuşturması tarafından Troçki'ye yöneltilen suçlamaların geçerliliğini
kanıtlamayı zaten mümkün kılmıştı. Bunlar arasında Sovyet liderlerini öldürmek
için komplo kurmak, Naziler ve Japon faşistleriyle iş birliği yapmak ve Nazi
ajanları ve Sovyet faşistleriyle gizli anlaşma içinde Sovyet ekonomisini sabote
etmek için Sovyet merkezli takipçileriyle birlikte çalışmak, Troçki’nin
komplolarından sadece en öne çıkanları.
"Lenin vasiyetnamesi" belgelerinin de uydurma olduğu artık
saptanmış olmasıyla, şu anda elimizde yeterli, birincil kaynak kanıtlarına
sahip olduğumuz bu suçlar, uzun vadede Troçki kültünü yok edecektir. Troçki
kültistlerinin kanıtları kabul etmelerini ve hain gurularına bağlılıklarını
bırakmalarını pek bekleyemeyiz. Bununla birlikte, diğerleri, kanıtların nesnel
bir değerlendirmesine açık olacak ve kaçınılmaz sonucu çıkaracaklardır.
Stalin döneminin Sovyet tarihinin “kabul edilmiş” versiyonu, eski Sovyet
arşivlerinden gelen birincil kaynak kanıt seli tarafından patlatıldı.
Tüm kahramanlığı ve trajedisi içinde bu döneme ilişkin gerçeği keşfetmeye
kendini adayan araştırmacılar, sabırla bu belgeleri incelemeye ve şu anda
mevcut olan çok sayıda kanıt temelinde bu tarihi yeniden yazmaya başlamalıdır.
Bu kitap, Sovyet tarihi üzerine diğer çalışmalarımla birlikte, bu temel
görevi yerine getirmeye yönelik mütevazı bir çabayı temsil ediyor.
Giriş
Lenin'in son yazılarının “kabul edilmiş” hesapları, Lenin'in Joseph Stalin
hakkında bir dizi olumsuz yorum içeren bir "vasiyet" bıraktığı ve
Lenin'in Stalin'i Tüm Birlik Komünist Partisi (Bolşevik) Genel Sekreteri
konumundan çıkarmak istediği versiyonunu kabul ediyor. ). Bu versiyon kısmen,
Parti lideri olarak Stalin'in yerine geçme kampanyasında bunu hevesle
benimseyen Troçki'den; kısmen Lenin'in Konstantinovna Krupskaya'sından; ve
kısmen Nikita Kruşçev’ den ve Kruşçev döneminden Lenin'in eserlerinin beşinci
ve son baskısı olan Polnoe sobranie Sochinenii ("Yazıların Tam
Koleksiyonu") veya PSS den kaynaklanmaktadır.
Lenin'in son Yazılarından hangisinin onun "vasiyetini"
oluşturduğu konusunda çok fazla kafa karışıklığı var. Bu kitabın okuyucusunun
anlayacağı gibi, bunun nedeni, "Lenin'in vasiyeti" kavramının
başkaları tarafından icat edilmiş olmasıdır, bu terimi hiç kullanmayan ve
açıkça bir "vasiyet" bıraktığının asla farkında olmayan Lenin
tarafından değil. Karısı Nadezhda Krupskaya'nın 1925'te kabul ettiği gibi,
Lenin hiçbir "vasiyet" yapmadı. Lev Troçki de bunu kabul etti,
ancak daha sonra Sovyetler Birliği'nden sürgündeyken Lenin'in bir
"vasiyet" bıraktığı iddiasını yeniden canlandırdı, bunu yapmak
kendi çıkarına uygun görünüyordu. 1922 boyunca Lenin'in sağlığı kötüye
gitti. Mayıs 1922'de ilk felci geçirdi. 16 Aralık 1922'ye
gelindiğinde, Lenin'in kas kontrolü o kadar bozulmuştu ki artık yazamıyordu.
Bu tarihten itibaren, çalışamayacak kadar hasta oluncaya kadar Lenin, bu zor
bulduğu görevi bir sekretere dikte etmek zorunda kaldı.
Eldeki kayıtlardan tespit edebildiğimiz kadarıyla, Lenin 12 Aralık
1922'den sonra hiçbir parti lideriyle bir daha asla yüz yüze görüşmedi.
Sadece karısı Nadezhda Krupskaya, kız kardeşi Maria Il'inichna Ulyanova,
sekreterliğindeki kadınlar, doktorları ve hemşireleri kendisini bizzat ziyaret
etti. Lenin'e atfedilen ve 12 Aralık 1922'den sonraki yazıların
hiçbiri onun şahsiyetini, yani el yazısı, imzasını ve hatta adının
baş harflerini taşımamaktadır. Bu kitap büyük ölçüde Moskova Devlet
Üniversitesi'nden Profesör Valentin A. Sakharov'un araştırmasına
dayanmaktadır. Moskova Devlet Üniversitesi Yayınları tarafından yayınlanan
2003 tarihli Lenin'in “Siyasi Ahit” kitabı, Lenin'in eserlerinin birçok
arşiv kopyasına, bu eserlerin taslaklarına ve Lenin'in “vasiyeti” sorunu ile ilgili
diğer önemli belgelerin orijinallerine yıllarca erişmenin ve incelemenin
sonucudur.
Lenin'in Son Yazıları
"Lenin'in vasiyeti" kavramı Lenin'in ölümünden sonra ortaya
çıktığı ve hiçbir zaman net olarak tanımlanmadığı için, Lenin'e atfedilen hangi
belgelerin "vasiyet” in bir parçası olarak kabul edilmesi gerektiği
konusunda anlaşmazlık var. Sakharov, Lenin'in son yazılarını iki gruba ayırıyor: dikte edilse de sorunsuz bir şekilde Lenin'in eseri olanlar;ve Lenin'e atfedilen ancak onun yazarlığından şüpheli olanlar. Lenin'in
yazarlığından şüphe duyulmayan metinler şunlar:
* Gosplan Üzerine Notlar: 27 Aralık 1922, CW 36, 598-602 tarihli
"Devlet Planlama Komisyonuna Yasama Görevlerinin Verilmesi". Rusya
Cumhuriyeti Merkez Komitesi ve Halk Komiserliği için Yeniden Yapılanma Planının
Geliştirilmesinin Başlangıcı( TK Üye Sayısının Artırılması Bölümüne Ek) 29
Aralık 1922 -CW 36, 603-604.
*"Bir Günlükten Sayfalar" Makalesi - İngilizce basımındaki
başlık "Eğitim Üzerine"-CW 33, 462-466. "Madde"3"İş
birliği Üzerine"-CW 33, 467-475
* "Makale" “Devrimimiz (N. Sukhanov’ un Notlarından
Apropos)"-CW33, 476-480
*RKP(b)'nin "İşçi ve Köylü Teftişini Nasıl Düzenlemeliyiz"
AYM'nin Yeniden Düzenlenmesine Dair Makalenin Orijinal Hali(19-23Ocak1923)CW
33, 481-486
* "Daha Az Ama Daha İyi" (Ocak sonu-Mart başı 1923)CW 33, 487-502
Lenin'in yazarlığına ilişkin şüphe uyandıran
metinler şunlardır:
*"Kongreye Mektup"(24-25 Aralık 1922 dikteleri) ve
"24 Aralık 1922 tarihli Mektubuna Ek" 4 Ocak 1923cw 36, 593-595;
CW36, 596.
* Troçki'ye Mektup, 5 Mart 1923. CW 45, 607
* Mdivani ve Makharadze’ ye Mektup, 6 Mart 1923 tarihli. CW 45,
607-8.
*Stalin'e gönderilen "Ültimatom Mektubu", 5 Mart 1923.CW
45, 607-8.
Sakharov, Lenin'in yazarlığına itiraz edilmeyenler de dahil olmak üzere tüm
bu belgeleri tartışıyor. Ben kitapta sadece Lenin'in yazarlığı şüpheli olan
belgeleri tartışacağım.
Moskova Devlet Üniversitesi'nde bir profesör olarak Sakharov, Lenin'in
sekreterliğinden bu birincil belgelerin çoğuna -tamamından çok uzak olsa
da- ve diğer materyallere erişim sağladı. Bu yazının yazıldığı tarihte (Mart2022)
bu belgeler hala diğer araştırmacıların kullanımına açık değil. Sakharov
bu belgelerin birçoğundan kapsamlı alıntılar yapıyor, diğerlerini anlatıyor ve
en önemlilerinden birkaçının fotoğrafını çoğaltıyor.
Sakharov’ un 716 sayfa uzunluğundaki kitabı, bu kitabın ilk altı bölümünün
temel kaynağıdır.
İşçi ve Köylü Teftişi"
Lenin'in eserlerinin en geç ve son Sovyet baskısı Sobranie Soçineni (PSS) Polnos'tur
. Bu baskıda, Ocak 1923 tarihli "İşçi ve Köylü Teftişini Nasıl Yeniden
Örgütlemeliyiz" makalesinin sondan bir önceki paragrafı şöyledir:
Merkez Komitemiz, katı bir şekilde merkezileşmiş,
son derece yetkili bir grup haline geldi, ancak bu grubun çalıştığı koşullar, onun
yetkisiyle orantılı değil. Önerdiğim reform bu eksikliğin giderilmesine
yardımcı olmalıdır ve Siyasi Büro'nun tüm toplantılarına belirli sayıda
katılmakla görevli olan Merkez Kontrol Komisyonu üyeleri, ne Genel
Sekreterin (Rusça orijinalinde gensec) ne de Merkez Komitesinin
diğer herhangi bir üyesinin] soru sormalarını, belgeleri
doğrulamalarını engellemek ve genel olarak kendilerini her şeyden ve tam olarak
haberdar etmek için. işlerin uygun şekilde yürütülmesi üzerinde en sıkı
denetimi uygulamaktan istisnasız kimsenin otoritesine izin vermemesi gereken
kompakt bir grup oluşturmak zorunda kalacak. (XLV 387; CW 33. 485)
Bu "Gensec" (= Genel Sekreter) pasajı, 1970’te PSS'nin
XLV. Cildinin yayınlanmasına kadar Lenin'in bu makalesinin hiçbir
baskısında yoktu. Neler oluyor burada? Makale 25 Ocak 1923'te
Pravda'da basıldı. Bu nedenle, muhtemelen Lenin, 23 Ocak tarihli Doktorlar
dergisinde bahsedilen 45 dakikalık uzun diktede makale üzerindeki çalışmayı
tamamladı:
23 Ocak. Vladimir Ilyich, saat 11'den 4'e kadar 2
tablet somiacetin'den sonra uyudu. Uyandı, 2 hap aldı, hemen uykuya daldı ve
saat 9'u çeyrek geçeye kadar uyudu. İyi bir ruh hali içinde uyandı. Masajı
yapıldı. Kahvaltıyı afiyetle yedi. Sabah bir stenografa 45 dakika dikte etti ve
okudu. Doktorlar Vladimir İlyiç'i bir buçukta gördüler. Morali iyiydi, başı
zindeydi ve ağrımıyordu. Öğle yemeğinden sonra Vladimir İlyiç 1 saat uyudu.
Kendini tatmin edici hissetti. Okudu.
Sakharov bu makalenin arşiv kopyalarını inceledi. Makalenin son hali, daktiloyla
yazılmış dört nüsha ile temsil edilmiş. Hepsi 23 Ocak 1923 tarihlidir.
Tarih daktiloyla yazılmıştır, makalenin metniyle aynı anda yürütülmüştür.
Bunlardan biri, 10 Mart 1923'te Lenin arşivine ulaştığında kaydedildi ( delo
42, b/No.) [960]. Her birinde, makalenin metni basılmadan önce; "Pravda'da
25.1.23'te, No. 16'da yayınlandı."
Lenin'in bu makaleyi basılı olarak okuduğuna dair iyi kanıtlar var.
Bunlardan birinde (ikincisi) üst kenarda, bir
delgeçle yapılmış delikler var, bu sayede levhalar, Lenin'in çalışmasını
kolaylaştırmak için özel bir klasöre yapıştırılmış. Bu, bu makaleyle birlikte saklanan
Volodicheva'nın M.I. Ulyanova için yazdığı: "Lütfen Vladimir Ilyich'i tüm
makalenin baştan sona bir klasöre eklendiği konusunda uyarın" notuyla
onaylanıyor.
Bu makalenin iki nüshası var, iki kopya gazete kupürleri
(Pravda, 25 Ocak 1923) "WPl nasıl yeniden düzenlenir" makalesiyle
(kağıtlara yapıştırılmış metin içeren gazete kupürleri). Makalenin bir gazete
versiyonunda, deliğin üst kenar boşluğunda delikler var, bu da Lenin'in onları
okuduğunu gösteriyor. (299)
Bu, sorunu perçinliyor gibi görünüyor. Lenin ya makalesinin basılı halini
okudu ya da her halükârda okuyacağına dair bir varsayım vardı. Lenin, Genel
Sekreter hakkındaki pasajı eklemiş olsaydı ve sonra çıkarıldığını görmüş olsaydı,
kesinlikle şikâyet ederdi ve şikayetinin kaydı kalırdı.
Eğer Stalin -çünkü bu pasajın daha önceki baskılarda olmaması uygun bir
şekilde ve herhangi bir kanıt olmadan Stalin suçlandı- bunu ayarlamış olsaydı,
korkunç bir şans almış olurdu. Ancak Stalin'in bu makalenin veya Lenin'in
makalelerinden herhangi birinin yayınlanmasına herhangi bir şekilde müdahale
ettiğine dair hiçbir kanıt yok.
10 Ocak 1924'te Moskova yakınlarındaki bir Parti konferansının
transkriptinde, yakın zamana kadar MK üyesi olan Sol Muhalif Timofei V.
Sapronov, Lenin'in bu makalesinin "değiştirilmeden basıldığını" ve
" Politbüronun hiçbir şeyi değiştirmediğini" söyledi.
SAPRONOV: Yoldaşlar, bu soruyu anlamıyorum.
*Makale değişmeden basıldı mı?
SAPRONOV: Evet, değişmeden. Politbüro hiçbir şeyi
değiştirmedi.
Sakharov, Lenin'in makalesinin "gensec" pasajı ile versiyonunun
kaynağını da keşfetti.
Yukarıda tartışılan makalenin metinlerinin saklandığı arşiv dosyasına (No.
23543) ek olarak, makalenin üç metninin saklandığı başka bir (No. 24821)
olduğu ortaya çıktı. Rabkrin'i nasıl yeniden düzenlemeli. "Bunların tamamı,
23543 sayılı dosyadaki yazının varyantlarından, Genel Sekreter ile ilgili tezi
içermeleri bakımından farklılık göstermekte. Aynı zamanda, birincisi
tarihleme ve ikincisi Metinde Genel Sekreter'in tezi farklı yerde olmasından
doğan farklılık. İkinci (l.1-5, 5-10) tarihli 22 Ocak, üçüncü (1.11-15)-Ocak23.
Bu sonuncunun ilk sayfasında daktilo işareti var. 25 Ocak'ta Pravda'da bir
makalenin yayınlanması hakkında ve 23543 numaralı dosyada saklanan 23 Ocak
tarihli metinlerden temelde farklı değil. Bu nedenle, Genel Sekreter hakkında
tezi içeren makale metninin iki versiyonunun varlığından bahsedebiliriz.
22 Ocak tarihli metinlerde Genel Sekreter ile ilgili sözler
daktilo ile yazılmış, yani makalenin ayrılmaz bir parçası. 23 Ocak tarihli metinde
bunlar yok. Bununla birlikte, içinde el yazısıyla yazılmış bir ekleme
var: "ne genel Sekreter ne de hiç kimse”, ve aynı satırın başlangıcından
önceki kenarda, görünüşe göre bir öncekinin devamı olan (ilk bölümün okunması
zordur) ve şu şekilde anlaşılabilen yazıt var: "Merkez Komitesinin diğer üyelerinin" kısaltılmışı GF. Ekin
tamamı şöyle görünüyor: “ne Genel Sekreter ne de Merkez Komitesinin diğer
[diğer] [üyeleri].”
Bu makalenin oluşturulma tarihiyle ilgili materyaller, onun üzerindeki çalışmanın
farklı aşamalarını ve ayrıca Lenin'in önceki döneme ait belgeleriyle
organik bağlantısını yakalıyor. Bu koşullar ve yayımlanma zamanı -Lenin'in
hâlâ çalışma olanağına sahip olduğu dönem- ve onun gazete metnini tanıdığı
gerçeği, RCP(b) Merkez Komitesi Genel Sekreteri'nden T'sKK'ya yönelik tehlikeye
ilişkin hiçbir uyarının bulunmadığı versiyonun Lenin'e ait olduğunu kabul etmek
için yeterli bir gerekçe teşkil etmektedir. (301, 303-4)
Makalenin daktilo edilmiş arşiv kopyalarından birinden bir sayfanın
fotoğraf kopyaları ve makalenin "Pravda" yayınlandığı şekliyle
kanıtları, "gensec" taslaklarından birinin paragrafının, el yazısı
"gensec" pasajının eklendiği bir reprodüksiyonu yazılan satırın
üstünde, Sakharov'un kitabında yeniden üretildi.
“Lenin’in (ahiti) vasiyeti” Sahtekarlığı
Pravda'da basıldığı şekliyle matbu versiyonu, Lenin'in okuyacağı
beklentisiyle gönderildiğinden, "gensec" pasajını Lenin'in
yazmadığı açıktır. Mevcut kanıtlar, Lenin'in sekreterlerinden biri olan Maria Akimovna Volodicheva'nın bu sahtekarlığa
katıldığını gösteriyor. Maria, Lenin tarafından yazılan makalenin
"gensec" pasajını içermediği çıkarımını destekleyen notu yazdı:
Bu, Volodicheva'nın MI Ulyanova için yazdığı bu
makaleyle birlikte saklanan notla doğrulanıyor: "Lütfen Vladimir Ilyich'i
tüm makalenin başından sonuna kadar bir klasöre eklendiği konusunda
uyarın."(299)
Ama öyle görünüyor ki Volodicheva da "gensec" pasajının
eklenmesine taraftı. 22 Ocak tarihli "Gensek pasajını” içeren metinlerden biri,
birinci yaprağın sol üst köşesinde el yazısıyla yazılmış bir not bulunmaktadır:
“İki doğru (italik olarak yazılan kelime zorlukla
okunuyor, -VS) nüshalarda düzeltmeler yapılmış olmadan.”
Kayıt, el yazısına ve karakteristik imzaya bakarsak, MV Volodicheva
tarafından yapılmıştır. (301)
22 Ocak ile 23 Ocak arasındaki "gensec" belgelerinin tarihlerinin
farklı olması, 22 Ocak tarihinin daha sonra -belki de çok daha sonra
eklenmiş olma olasılığını akla getiriyor. Ancak bu pek bir anlam ifade
etmeyecektir. Lenin basılı versiyonu görmüştü, neden bir taslağa
"gensec" pasajını ekleyip sonra bunu saklıyoruz? Bu nedenle,
Volodicheva büyük olasılıkla, makale basılmak üzere gönderilmeden önce 22
Ocak'ta "gensec" pasajını ekledi.
Ancak Volodicheva bağımsız bir siyasi aktör değildi. O sadece Lenin'in
sekreterlerinden biriydi. Bu sahtekarlık planını kendisi planlamış olamaz.
Üstelik bu, Lenin'in son yazılarının tahrif edilmesinin tek örneği değildir. Göreceğimiz gibi, önemli belgelerde sözde Lenin'e ait daha birçok
tahrifat var.
Volodicheva'yı bu hale kim getirmişti? Lenin'in sekretaryasında, Lenin'in
kendisi dışında, sekreterlere talimat verme yetkisine yalnızca bir kişi
sahipti: Lenin'in karısı Nadezhda Krupskaya.
Bu konu -Lenin'in Ocak 1923 tarihli bir makalesine bu
"anti-gensec" pasajın yarıda kesilerek eklenmesi- önemlidir, çünkü
Lenin'in son yazılarının tahrif edildiği suçlamasının sadece Sakharov'un bir
hipotezi olmadığının somut kanıtıdır. Gerçek tahrifat yapılıyordu. Üstelik bu
tahrifatın Lenin'in kendi sekretaryasında gerçekleştiğinin somut kanıtıdır.
Krupskaya'nın burada sorumlu olduğunu bilmemiz önemlidir. Görünen o ki,Lenin'in son yazılarının çok daha fazla ve çok daha önemli tahrifatlarında Krupskaya
merkezi bir figürdü. Lenin'in son yazılarında yer alan ve Stalin karşıtı
eğilim taşıyan tüm belgeler, üzerindeki tarihlerden çok sonra
dolaşıma girmiştir. Hepsi Krupskaya tarafından dolaşıma sokuldu.
Göreceğiz ki, Lenin'in bu belgelerin yayınlanmasını geciktirmek istediği
açıklaması, onun hiçbir aktivitede bulunamadığı, artık konuşamadığı bir
zamanda yapılmıştı.
Hiç yorum yok